Emosional aclıq

Emosional aclıq

Emosional aclıq, insanın o anda fizioloji və ya sosioloji ehtiyacı olmadığı halda bəzi qidaları yeməsinə səbəb olan vəziyyətə aiddir. Ac olmadıqda və ya bu anda ehtiyac duymadığınız zaman yemək yemək emosiyaları basdırmaq və sakitləşdirmək üçün baş verə bilər. Bu hisslərin qarşısını ala bilməyərək yemək yedikdən sonra özünü günahkar hiss edən insanlar həddindən artıq yemək və kökəlmə kimi mənfi problemlər yaşaya bilərlər. İş və ictimai həyatda narahatlıq kimi mənfi emosiyalarla yanaşı, müxtəlif şənliklər, görüşlər, özünü mükafatlandırma kimi müsbət emosiyalar da emosional aclığa səbəb ola bilər.

Emosional yemək vəziyyətində bəzən gizli yemək hissi, başqalarına nə yediyini bildirməmək istəyi və ya çox yediklərinin səbəbini qarşı tərəfə daim izah etmək ehtiyacı ola bilər. Emosional aclığı olan insanlar yemək haqqında müdafiə xarakterli danışmaq istəyə bilər, sanki başqaları onların nə yedikləri ilə daim maraqlanır. Emosional aclıq insanı günü-gündən kökəldir. Yalnız bir dietoloqun və idmanın köməyi ilə müvəqqəti olaraq çəki itirmək olar. İllər keçdikcə çəki nisbəti tədricən artır. Bu proses şüursuzdur, insan nə qədər çalışsa da, özünü idarə edə bilməyə bilər.

Emosional aclığı aradan qaldırmaq üçün şüursuz pəhrizlər edilməməlidir. İnsanda metabolik bir xəstəlik yoxdursa, balanslı və sağlam qidalanma vərdişi qazanana qədər qidalanma və həyat tərzi dəyişdirilməli, mütəxəssis yardımı alınmalıdır.

Emosional aclıq və fizioloji (sağlam) aclıq arasında hansı fərqlər var?

Fizioloji aclıqda qida qəbulundan sonra müəyyən müddətdən sonra qanda qida maddələrinin azalması nəticəsində enerjidə azalma, qida ehtiyacına görə isə aclıq olur. Emosional yemək davranışında aclığın fiziki əlamətləri yoxdur. Fiziki ac olan insanlar daha az seçici olurlar, sahib olduqları ilə kifayətlənirlər, emosional aclıq yaşayanlar isə seçici olurlar. Fizioloji aclıqda insan ac olanda, şəkəri düşəndə yemək seçmək o qədər də vacib deyil. Fizioloji aclıq tədricən baş verir. Emosional aclıqda, insanın tox olması lazım olan vəziyyətdə belə, ehtiras, birdən-birə yemək həvəsi və müəyyən qidalara meyl müşahidə olunur. Xüsusilə karbohidratlı, yağlı qidalara üstünlük verirlər. Şəkərli, xəmirli qidalar, şokolad, şirniyyatlar, çipslər, makaron-düyü, peçenye, xüsusilə də bişmiş qidalara üstünlük verilir.

Fiziki aclıq yaşayan insan sakit, normal tempdə yeməyə dönür və qidalanır, doyduqdan sonra özünü rahat və yaxşı hiss edir. Daha sonra sağlam insanda yaranan enerjili, həyata hazır vəziyyət yaranır. İnsanda emosional aclıqla yeməyə üz tutduqda sıx bir gərginlik yaşanarkən, yeməklə birlikdə xoşbəxtlik, hüzur və həzz hissi yaranır. Mədəsi yemək üçün çox şişdikdə və ya yediyi yemək bitdikdə özünü dayandıra bilər. Sürətli və acgözlüklə yemək yeyərkən, o, mürəkkəb ləzzətlərdən (şokoladlı makaron, sonra meyvə kimi) ləzzət ala bilər. Yeməkdən sonra günahkarlıq, qəzəb, depressiya hissləri intensivləşir, zəiflik, yorğunluq, yuxululuq hissi yaranır, hər şey gülünc görünür, boşluq və çarəsizlik hissləri yaranır.

Qəzəb, cansıxıcılıq və boşluq hissi həddindən artıq emosional yeməyə səbəb olur. Bundan əlavə, emosional yeməkdə günahkarlıq, tükənmişlik, uğursuzluq, dəyərsizlik, tənhalıq, tərk edilmə, qısqanclıq, öz cinsi ilə rəqabət kimi duyğular da önəmlidir.
Emosional yemək problemi olan biri adətən özünü və bədənini bəyənmir, söhbət onun çəkisi və görünüşündən gedir. Bəzən özündən uzaqlaşır. Üzünün, gözünün, bədəninin ona, yoxsa gördüyü yad adama aid olduğunu bilə bilmir. Əslində bəzi insanlar belə hisslərdən çox narahat olurlar. Fiziki ac olan insan öz bədənini tanıyır. Bədən şəkli sağlamdır. Özgələşmiş hiss etmir.

Fiziki qidalanma vəziyyətində olan bir şəxs təklif olunan həll yollarına daha yaxşı diqqət yetirə bilər. Emosional yemək yeyən bir insanda utanc verici bir şey etmək hissi var. Psixoloji dəstək emosional yemək vəziyyətində faydalıdır. Sağlam bir pəhriz və idman çox vaxt tək başına kifayət etmir.

Əgər fiziki olaraq acdırsa, arıqlamağa qərar verərsə, arıqlaya bilər. Nə yediyinə nəzarət edə bilir. Etdiyi idmanlardan və sağlam qidalanma tərcihlərindən faydalanır, verdiyi çəki daha qalıcı olur, pəhriz saxlayaraq əziyyət çəkmir. Fiziki qidalanma vəziyyətində olan bir şəxs təklif olunan həll yollarına daha yaxşı diqqət yetirə bilər.

Psixoloq Rahidə Şahverdiyeva